Η τραγωδία της 15ης Νοεμβρίου στη Μάνδρα Αττικής προκλήθηκε από μια στιγμιαία πλημμύρα, μεταφράζοντας τον διεθνή όρο «flash flood». Ένα φαινόμενο που παγκοσμίως τα τελευταία 20 χρόνια έχει σκοτώσει 93.000 ανθρώπους (πηγή: OFD / CRED international disaster database) με τη συχνότητά του να αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Γράφω αυτές τις γραμμές ακούγοντας σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό μια εκπομπή ακροατών όπου κάποιος, ανώνυμα, αποδίδει την τραγωδία αποκλειστικά στα μπάζα που μεταφέρουν οι γύφτοι (δεν τους λέει Ρομά, αλλοίμονο) στο όρος Πατέρας φράζοντας τα ρέματα, με τον παρουσιαστή της εκπομπής να συμφωνεί με ικανοποίηση! Αναρωτιέμαι αν και για όλους τους 93.000 νεκρούς από «flash floods» ευθύνονται οι Ρομά ή οι αυτοδιοικήσεις αυτού του κόσμου!
Το ζήτημα είναι σοβαρό και δεν επιδέχεται εύκολες ή αστείες προσεγγίσεις. Το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κατέθεσε ανάλυση για την περιοχή της τραγωδίας στη Δυτική Αττική, σύμφωνα με την οποία αποκαλύπτεται η έκταση και ένταση του καιρικού φαινομένου. Το συνολικό ύψος βροχής, στον πυρήνα του συμβάντος, ξεπέρασε τα 200 mm σε χρονικό διάστημα 6 ωρών.
Με απλά λόγια, σε 6 ώρες έβρεξε περισσότερο από όσο βρέχει συνήθως σε μισό χρόνο. Σαν να ρίχνεις στιγμιαία μία λεκάνη νερό σε ένα ποτήρι του κρασιού με τα ανθρώπινα τεχνικά έργα να μπορούσαν να μετατρέψουν αυτό το ποτήρι το πολύ σε μία κανάτα. Η λεκάνη, όμως, θα παρέμενε λεκάνη.
Μέχρι και τις 14 Νοεμβρίου, μία μέρα πριν την εκδήλωση του φαινομένου, υπήρχε στην περιοχή επί τουλάχιστον ένα μήνα ανομβρία και θερμοκρασίες έως και 25 βαθμούς. Τo ζητούμενο λοιπόν είναι η συνειδητοποίησή της διάστασης του φαινομένου «κλιματική αλλαγή», για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής πολιτικής για την αντιμετώπισή του. Η αλλαγή του κλίματος παγκοσμίως είναι αδιαμφισβήτητη και φαίνεται από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, την εκτεταμένη τήξη των πάγων και την άνοδο του παγκόσμιου μέσου επιπέδου της θάλασσας.
Τα φαινόμενα χιλιετίας, όπως τα έλεγαν παλαιότερα οι επιστήμονες, έχουν αλλάξει σε συχνότητα αλλά και ένταση. Τα επεισόδια καύσωνα έχουν γίνει συχνότερα και καταγράφεται σημαντική αύξηση έντονων κατακρημνισμάτων. Ακραίες και μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρους οικισμούς, πλήττοντας κυρίως τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Ειδικά σε μια Αττική με κάλυψη πρασίνου 42% το 1945 και μόλις 4% σήμερα. Και αυτό δεν έγινε τα τελευταία 3 χρόνια.
Είναι επομένως σαφές και δεν επιδέχεται αμφισβήτησης ότι συναντάμε πλέον και στην Ελλάδα ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Φαινόμενα κλιματικής αλλαγής, που δεν αντιμετωπίζονται με την ολοκλήρωση οποιουδήποτε αντιπλημμυρικού ή άλλου έργου. Δεν υπάρχουν υποδομές με την παρούσα οικιστική χωροθέτηση και οικοδόμηση, που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την καταστροφική πλημμύρα της Δυτικής Αττικής. Σε μια Αττική με 710 ρέματα το 1945 και μόλις 75 σήμερα.
Και διεθνώς μπορεί π.χ. ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, όμως πρωτοβουλίες που έχουν παρθεί ειδικά στην Αμερική είναι χαρακτηριστικές και ξεκινούν και από την αυτοδιοίκηση. Εξέχοντα ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση του περιβάλλοντος διαδραματίζουν τοπικοί φορείς και οι δήμαρχοι των μεγαλουπόλεων, καθώς από το 2014, το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, ποσοστό που αναμένεται να ανέλθει στο 66% το 2050.
Διάφορες Πολιτείες έχουν πάρει μέτρα για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η Καλιφόρνια λαμβάνει ήδη μέτρα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 100% από ανανεώσιμες πηγές, ενώ σχεδόν όλες οι μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ ανήκουν στην ICLEI- Local Governments for Sustainability (Διεθνές Συμβούλιο για Τοπικές Ενεργειακές Πρωτοβουλίες – Τοπικές Κυβερνήσεις υπέρ της Βιωσιμότητας), μια διεθνή ομοσπονδία δήμων και περιφερειών, τα μέλη της οποίας έχουν δεσμευτεί για περιορισμό των ρύπων.
Ο γενικός γραμματέας της ICLEI δήλωσε πως οι αμερικανικές μεγαλουπόλεις θα συνεχίσουν να κινούνται προς μια πιο πράσινη οικονομία ώστε μεταξύ άλλων ωφελειών να αποφεύγουν τις συνέπειες των ακραίων και επαναλαμβανόμενων καιρικών φαινομένων. Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν κομμάτια μιας πολυσύνθετης εικόνας στη διαχείριση του περιβάλλοντος.
Οι κλιματολογικές συνθήκες άλλαξαν και αυτό πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Και για τον περιορισμό των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής μιλά όλος ο πλανήτης εκτός από την Ελλάδα, όπου οι συμμετέχοντες στο δημόσιο διάλογο περιορίζονται σε κλισέ φράσεις των δεκαετιών του 70 και του 80 όπως: «Πνιγόμαστε στην πρώτη βροχή», «Να φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο για τις ευθύνες», «Φταίνε για όλα, η γραφειοκρατία, οι Δήμαρχοι και οι Νομάρχες» κ.λπ.
Προφανώς και υπάρχει γραφειοκρατία, αλλά το πιο επικίνδυνο είναι να αντιμετωπίζεις με παλιά μυαλά και εργαλεία τη νέα κατάσταση. Γιατί στην συντριπτική τους πλειονότητα τα έργα κατασκευάζονται με πρόσημο το τρίπτυχο μπετά, κέρδη, κόστη, οικονομικά ή πολιτικά, και σχεδόν πάντα με το θλιβερό κριτήριο της χαμηλότερης οικονομικής προσφοράς που οι κυβερνήσεις επιβάλλουν στην αυτοδιοίκηση.
Η οικολογική προσέγγιση και η κλιματική αλλαγή είναι γραφικά αφηγήματα που ούτε 24 νεκροί δεν μπορούν να τα δικαιώσουν. Αντίθετα χρειάζονται νέα μπετά, νέα κέρδη μέχρι την επόμενη τραγωδία όπου επιχειρηματίες και ΜΜΕ θα φτιάξουν δυο τρεις ενόχους, θα προχωρήσουν και στις απαραίτητες φιλανθρωπικές δράσεις και μετά πάλι από την αρχή το ίδιο σπιράλ…
Τι πρέπει να κάνουμε. Πολλά που λένε οι επιστήμονες και η εμπειρία, χωρίς να υπολογίσουμε το όποιο κόστος, αλλά κυρίως να κάνουμε πράξη την φράση του Σκωτσέζου βιολόγου και κοινωνιολόγου Πάτρικ Γκέντες (1854-1932) που ακολουθεί την οικολογία εδώ και δεκαετίες…Think Globally, Act Locally.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ)
